“Ихэд тонилгогч” судрыг уг эхээр нь үзсэн нь буюу “Хөтөчтэй аялал-4”
АНУ дахь Монгол Соёлын Төвөөс зохион байгуулдаг “Хөтөчтэй аялал” хөтөлбөр энэ удаад АНУ-ын Конгрессийн Номын Санг сонгон, Монголчууддаа танилцууллаа. 11 сарын 3-ны өдөр 1 цагаас, уламжлал ёсоор IMON компаний үүдэн дээр цуглан метрогоор хөдөлцгөөв.
Аялалд оролцогчид
Монгол Соёлын Төвийн (МСТ) “Хөтөчтэй аялал”-д оролцогчид аяллаас аялал бүрд улам олширч, цар хүрээ нь тэлсээр байна. Энэ удаад МСТ-ийн гишүүдээс гадна UBS ТВ-ийн 15 минут хөтөлбөрийнхөн, Орлоо багийнхан, Монголын Андууд байгууллагын америк нөхөд, найз нөхөд, андуудаасаа сонсон ирэгсэд, интэрнэтээс мэдээлэл аван нэгдэгсэд - нийтдээ 30 гаруй хүн Конгрессийн Номын санг зорив.
Хувийн цуглуулгаас эхтэй номын сан
(Нийт орсон зургийн тоо 170 зургийг авсан Б.Тайван)
Дэлхийн хамгийн баялаг хөмрөгтэй номын сангуудын нэг болох Конгрессийн Номын Сангийн анхны эх үүсвэр нь АНУ-ын Ерөнхийлөгч Томас Жефферсоны хувийн номын сан байлаа хэмээн МСТ-ийн санхүүч, хөтөч Чойжавын Гантулга ярилаа. Тэрбээр мөн Конгрессийн номын сан яагаад дэлхийд тэргүүлэх номын сан болсон, яг одоогоор чухам хэд хэчнээн ном, сэтгүүл, хальс байгаа зэргийг тодорхой ярьж танилцуулав. Гантулга энэ яриагаа Конгрессийн Номын сангийн Great Hall хэмээх тансаг сайхан танхимд хийсэн юм. Үүний дараа бид тус номын сангийн уншлагын танхимыг эгц дээрээс нь харлаа. Эртний Грекийн гүн ухаантнуудын баримал байрлуулан, Ром маягийн хээ хуараар чимэглэсэн энэ танхимд суухад үнэхээр сайн бүтээл туурвихгүй байхын аргагүй мэт харагдана.
Таазан дээрх нэрс
Номын сангийн таазан дээр дэлхийн утга зохиолын түүхэнд хамгийн чухал нөлөө үзүүлсэн нэрт зохиолчдын нэрсийг дуриалган сийлжээ. Уолт Уитмэн, Эдгар По, Хэйнрих Хайне, Виктор Хюго гээд ихэнхтэй нь Монголчууд бид бүр арван жилийн сурагч ахуйдаа танилцсан гээд бодохоор бахархмаар. Мөн номтой холбоотой олон сайхан зүйр үг, хүмүүсийн хэлсэн үгийг бичсэн байна. Конгрессийн Номын Сангийнхны хамгийн их бахархдаг ном болох дэлхийд ердөө дөрөвхөн үлдсэн алдарт Гутенбергийн Библийг бид мөн үзлээ. Орчин үеийн аргаар хэвлэсэн анхны ном энэ бөлгөө.
Орлоо Үзүүштэй буланд бүтэн бичлэг байгаа тул бүртгүүлэн ороод үзнэ үү!!!
Азийн танхим
Номын санд зочилсон хүн бүр тэр болгон Азийн танхим руу ороод байж чаддаггүй. Учир нь Азийн танхим, Конгрессийн гишүүдийн уншлагын танхим хоёр нэг хонгилд, өөд өөдөөс харан байрлах бөгөөд хонгилын эхэнд “Зөвхөн Конгрессийн гишүүд болон Азийн танхимын уншигчид орж болно” хэмээн анхааруулсан байдаг. Бид Азийн танхимын зочид тул Конгрессийн гишүүдтэй хамт дотогш төвөггүй нэвтрэв. Конгрессийн Номын Сангийн Азийн салбар бол Азиас гадна орших Ази судлалын хамгийн баялаг номтой төв юм. Анх 1869 онд Чин улсын хаан 933 боть ном бэлэглэснээр хөмрөгөө нээж байсан байна.
Монголд элэгтэй номын санч
Азийн танхимд биднийг тус номын сангийн Монгол, Төвд номын мэргэжилтэн Сюзан Майнхайт хүлээн авлаа. Тэрбээр бидэнд зориулан Монгол номоор бяцхан үзмэр бэлджээ. Монгол ном үзэхээр олон зочин ирдэг байсан боловч энэ удаагийнх шиг олон зочин нэг дор ирж байгаагүй гэнэ. Сюзан Монгол ном, Монгол соёлд элэгтэй нэгэн. Монгол Соёлын Төвөөс зохион байгуулдаг үйл ажиллагаанд маш идэвхтэй оролцдог, мөн Индианагийн Их Сургуулийн дэргэдэх Монгол Нийгэмлэгийн удирдах зөвлөлийн гишүүнээр ажилладаг юм. Бямба гаригт амардаг боловч биднийг хүлээн авахаар хэрэг болгон ажилдаа иржээ.
Монгол айлчин бэлэгтэй ирдэг
Энэ сайхан номын санд ирж, сан хөмрөгийг нь сонирхсоных, бид ч бас тэдэнд бэлэг барилаа. Манай Монгол Соёлын Төвийн гишүүн, зоос судлаач Бадарчийн Нямаа гуай Монгол зоос, болон тамга тэмдгийн талаар маш сайн хоёр анталог-бүтээл гаргасныгаа Конгрессийн Номын Санд бэлэглээрэй хэмээн захиад өөрөө Монгол улст эрдмийн ажлаар явсан юм. Түүний хоёр номыг Нямаа гуайн охин, Монгол Соёлын Төвийн Гадаад харилцаа эрхэлсэн зохицуулагч Нямаагийн Номуундарь гардуулав. Мөн яруу найрагч Батбаяр саяхан хэвлэгдсэн шүлгийнхээ номыг барилаа. Сюзан авхай бэлгэнд маш их баярлаж, Монголчууд биднийг Монгол номын хөмрөгийг дэмжиж байгаад ихэд сэтгэл хангалуун байгаагаа илэрхийлж байв.
Конгрессийн Номын Сангийн Монгол Цуглуулга
Үүнийг тэрлээч миий бие чөлөөт цагаараа бүртгэлд ороогүй зарим Монгол номын каталогийг хийж өгдөг юм. Тиймээс аяллынхандаа Монгол ховор номын цуглуулгынх нь тухай мэдээлэл хүргэв. Азийн салбарын ховор номын цуглуулгад 20-р зууны эхээр олдсон 80 Монгол судар хадгалагдаж байна. Тэдгээрийн анхных болох 2 гар бичмэл, 1 модон барын номыг Америкийн судлаач, дипломат Уиллиам Вүүдвилл Рокхилл 1893-1901 онд хандивлажээ. Энэхүү 3 ном нь буддын шажны алдарт судруудын монгол орчуулга бөгөөд Рокхилл 2 зууны заагаар Монголд аялахдаа олж авсан аж. 70 гаруй бүтээл нь нэрт монголч Бертольд Лауферийн 1917 онд олсон судрууд бөгөөд өөрийнх нь товч гар тэмдэглэлийн хамт байна. Цуглуулгад Ганжуур Данжуурын ном 27, уншлага, залбирал 19, түүх намтар 11, анагаах ухааны 5, хэлний 2 бүтээл болон Төв Азийн Гэсэрийн хэсэг бүртгэгджээ. Эдгээрийн дотор “Үлгэрийн далай”, “Алтан гэрэл”, “Сундуй” зэрэг 18-р зууны үеийн модон барын алдарт судрууд, “Очроор огтлогч”-ийн монгол орчуулга болон “Ихэд тонилгогч” (Тарпочинпо) судрын уран нарийн зураг бүхий гар бичмэл Монгол орчуулга байна. Монгол цуглуулгад мөн Монгол “Ганжуур”, “Данжуур” –ын шинэ хэвлэл хадгалагдаж буй.
Ихэд тонилгогч судар
Сюзан Майнхайт бидэнд ховор хуучин номоосоо үзүүлмээр байгаагаа хэлээд “Харин гар хүрч болохгүй шүү” хэмээн анхааруулаад явлаа. Ингээд ирэхдээ 17-р зууны “Ихэд тонилгогч” судрыг авчрав. Хавтасыг нь нэн гоёмсог торгон хээгээр чимэглэсэн энэ Монгол бичгийн судар маш сайн хадгалагджээ. Төрийн Департаментийн Монгол хэлний багш Бадан гуай зарим хэсгээс нь уншин сонирхуулав. Энэ зуур бид бас “тонилох” хэмээх үгийн утга хэрхэн хувьссан зэргийг ярьж амжлаа. Нээрээ л энэ сайхан судрыг унших байтугай харах зуур л “сансрын хүлээснээс” тонилох мэт сайхан сэтгэгдэл төрж байна. Уг “тонилох” гэсэн үгийн жинхэнэ утга нь “чөлөөлөгдөх” гэсэн санаа юм л даа. Эцэст нь бид Конгрессийн номын санд хэрхэн карт нээлгэхийг зочдодоо зааж өгөөд гарсан юм.
Монгол хоолны газар хүрэх замд
“Дэм дэмдээ, дээс эрчиндээ” гэдэгчлэн бид өдрийн хоолоо Монгол хоолны газар идэхээр хөтөлбөртөө тусгасны дагуу тэр зүг алхлаа. Бас зүгээр нэг алхаад байсангүй, аяллаа үргэлжлүүлэн, АНУ-ын Дээд Шүүхийн дэргэдүүр өнгөрч, Хөдөлмөрийн Яамны хажуугаар гаран, FBI – ын дэргэд ирж байж сая нэг хүрэх газартаа ирэв. FBI буюу Холбооны Мөрдөх Товчоо маш их газар эзлэн оршдог бөгөөд энэ дашрамд дурдахад бидний аялсан Конгрессийн Номын Сан нь эзлэн орших нутгийнхаа хэмжээгээр АНУ-д гурав дахь том байгууллага болдог гэнэ. Эхнийх нь Пентагон, хоёр дахь энэ FBI аж.
Сайхан Монгол хоол
Биднийг Монгол хоолны газар иртэл эднийхний хэлдгээр “сюрприз” хүлээж байлаа. Монгол хоолны газрын Амраа эгч, Билгээ эгч нар бидэнд зориулан тусгай ширээ бэлдсэнээс гадна тавагтай идээ, сүүтэй цай тавьжээ. Хоолоо захиалах зуур жинхэнэ хурган бантан авчрав. Энэ бүхнийг Монгол хоолны газрын хоёр маань бидэнд зориулан үнэ төлбөргүй бэлдсэн байлаа. Сайхан цай хоол идсэнээр энэ удаагийн Хөтөчтэй аялал өндөрлөв. Аялалд оролцогчид маань сэтгэл их өндөр, талархлаа илэрхийлж байсан ба зарим нь бүр дараагийн удаад Нью-Йорк явах уу гэх мэт санал тавьж байв. Амралтынхаа өдрийг үр бүтээлтэй өнгөрөөхөөр бидэнтэй нэгдсэн эрхэм танд харин баярлалаа хэмээн хэлье. Дараачийн аялал 12 сард.
М. Саруул-Эрдэнэ (Монгол Соёлын Төв)
