Сан Франциско хотоор аялахуй
Номхон далай дээгүүр тавьсан Сан Франциско хотын билигдэл “Алтан гүүр” 2740 метр урттай. Ийшээ орох замд өлгөөтэй сануулгад бичсэнээр далан метр өндөртэй энэ гүүрнээс долоо хоног болгон хоёр хүн үсэрч амиа хорлодог гэнэв, базарваань.
Хааш хаашаагаа зуухан метр газар зургаан мянга гаруй хүн чихэлдэн амьдарч хүн амынхаа нягтшилаараа Америкдаа хоёрт ордог гэх мөртлөө бүртгэлтэй үндсэн оршин суугчид нь ердөө 700 гаруйхан мянга юм байна лээ. Жил бүр 15 сая гаруй хүн зорчдог энэ хотын төсөвт аялал жуулчлалын салбараас олох мөнгөний хэмжээ долоон тэрбум гэнэ.
Ер нь Америкийн хотууд алсаас харахад хэсэгхэн газар тэнгэр баганадсан барилгууд нь дээшээ шовхлон сүртэй болохоос үй олноороо нэг доор багшрах Энэтхэгийн Мумбайтай адил шоргоолж шиг хүн амтай хот бараг үгүй дээ. Нэгдсэн улсдаа хамгийн томд ордог найман сая хүнтэй Нью Иорк хот гэхэд л оршин суугчдынхаа тоогоор дэлхийн том хотуудын жагсаалтанд эхний аравт ч багтахгүй байх жишээтэй.
Одоогоос 240 жилийн тэртээ Испаний далайчид Америкийн баруун эрэгт анх зангуугаа хаяж саатах үедээ эндхийн улаан арьстнуудыг алтныхны дайны хөлд нэрвүүлж сүйрүүлнэ гэж хэн нь ч төсөөлөөгүй байж болох. Хадан уулнаас эх авсан жижигхэн голын ёроолоос нэгэн эр хумсын толион чинээн цул алт олсон сургаар 1850-иад оны үед энд дэлхийн өнцөг булан бүрээс гурван жилийн дотор 300 мянган хүн цуглаж байдаг гэдэг.
Нутгийн индиануудыг нь хомроголон хядаж байж суурьшсан нинжанууд гол усны эхэнд алт угаахыг хориглосон хууль гарах хүртэл хөлс цусаа урсган дөрвөн мөчөө зууртал ноцолдож байж эндээс дөч гаран жилийн хугацаанд 650 тонн алт олборложээ. 12 тэрбум доллараар үнэлэгдэх энэ их шар металлыг газрын дороос ухаж гаргасан тэд эрүүл мэндээрээ эрэмдэг зэрэмдэг болж хоцорсон болохоос ихэнхийх нь амьдрал анх ирснээсээ бүр доошоо орчихсон байсан гэдэг.
Алт хэдийгээр хувиршгүй шар өнгөтэй боловч, арилшгүй хар мөртэй болохыг мунхаг хүмүүс ингэж ясандаа тултал мэдэрчээ. Харин тэдний алтыг гар дээрээс нь бөөн бөөнөөр нь худалдан авч ийш нь тийш нь зөөж байсан урьд хөршийн жижиг гарын наймаачид л хөдөлж чадахгүй болтлоо таргалж баяжчихаад Ази, Америк бүү хэл дэлхийн худалдааны нэгээхэн хэсгийг атгаж байна. Сан Франциско хотын ядуусын хорооллын харуудаас даруй гурав дахин их буюу жилд 30 мянган доллараас дээш орлоготой, Америк паспорттай жунгаа үндэстэн хотын хүн амын гуравны нэгээс илүүг эзэлдэг гэнэлээ. Эх орноосоо дүрвээд явчихсан таван мянга гаруй бидний нутаг нэгтнүүд ч тэнд бас муугүй ажиллаж амьдарцгааж байна. Эндхийн иргэдийн 40 хувь гаднаас ирж суурьшсан гэх ба хамгийн олон цагаачидтай хотын тоонд Сан Франциско ордог ч гэлээ амьдралын түвшингээрээ Америкдаа эхний тавд багтдаг гэсэн. Ижил хүйстнүүд хоорондоо яаж эвсэж амьдардгийг эндээс л та олж үзэж болно. Учир нь хуулийнхаа хүрээнд эндхийн залуучуудын тавны нэг нь ийм амьдралыг өөрсдөө сонгоцгоожээ.
Өнгөрсөн зуунд дэлхийд тохиолдсон анхны гай гамшиг Сан Франциско хотоос улбаатай билээ. 1906 оны хаврын жихүүн нэгэн өглөө дэлхий ээж нуруугаа зөөлхөн шилгээхэд энэ хот бүхэлдээ нурж эвдрэн сүйрч, хэд хоног дүрэлзсэн түймрийн их галд бараг хагас сая шахам хүн орон гэрээсээ хагацсан гэдэг.
Газар газрын цагаачдаас бүрдсэн дайчин иргэд нуринганд дарагдсан хотоо хориодхон жилийн дотор танигдахгүй болтол сэргээн босгож, бүр дэлхийд хамгийн том “алтан гүүр” хүртэл барьж томорчээ.
Манжуурын толгодын хэмжээний үй олон дов толгод дунд баригдсан энэ хотын намс хийтэл дарж орхисноо гэнэт сэвс хийтэл өргөөд шидчих шахдаг замаар жолооч нарынх нь давхих хоббитэйг яана. Онгоц машинд суухдаа огиж бөөлждөг бол та тийшээ очиж хэрэггүй гэж зөвлөх байна.
Сан Франциско хотын нэг гайхамшиг нь тэнд дунд сургуулиа гайгүй төгссөн хэнд ч болов мөнгөтэй л бол цаашаа суралцах зам нь нээлттэй. Эндхийн хоёр жилийн сургалттай коллежид 100 гаруй мянган оюутан суралцаж, Станфорд болоод Калифорнийн их сургуулийн асар том салбар сүлжээ дараагийн шатны боловсрол олгох боломжоор нь хангадаг аж.
Эх сурвалж: www.news.mn
