MОНГОЛЫН ХѲГЖИЛД ХЭРЭГТЭЙ ХҮМҮҮС /”Алсын хараа-2050 “тѳсѳлд нэмэрлэх санал-3/
Монголд ардчилсан хувьсгал ялснаас хойш дэлхийн улс орнуудад монголчууд очиж ажиллаж амьдрах болсноос хойш бараг 30 жил шахам хугацааг элээжээ. Нарийвчилсан тоо гаргаж чадахгүй байгаа ч, нийтдээ 250 000 орчим монголчууд гадаадын улс орнуудад суурьшин ажиллаж амьдарч байгаа гэсэн баримжаа байдаг юм билээ. Манай хүн амын 10 хүрэхгүй хувийг эзэлж буй энэ хүмүүсийн талаар статистик судалгаа, мэдээллийн дата бүрдүүлж Монголын Тѳр бодлого боловсруулан дэмжих цаг нэгэнт болжээ. Бараг 10 шахам жил АНУ-д энэ талаар оролдлого хийж ѳѳрсдийн хэмжээнд мэдээлэл цуглуулсаны хувьд энэ талаарх санал мэдээллээ хуваалцаж байна.
*ГАДААДАД БАЙГАА МОНГОЛЧУУДЫН ТѲЛѲВ БАЙДАЛ
Зѳвшѳѳрлийн виза нь гараад тухайн оронд зорьж очсон монголчуудын хувьд 3 нийтлэг үзэгдэл байна.
1.Монголд ямар сургууль тѳгсѳж ямар боловсрол эзэмшсэн нь хамаарахгүй
2.Монголд ямар ажил хийж, ямар алба хашиж байсан нь хамаарахгүй
3.Монголд мѳнгѳтэй баян байсан эсвэл ядуу байсан нь хамаарахгүй
Бараг бүх хүмүүс амьдралаа “О”- оос эхэлж байхдаа “Би хэн бэ?”, “Би юу хийж чаддаг юм бэ?”, “Би энд яаж амьдрах юм бэ?” гэсэн асуултуудын ѳмнѳ зогтусдаг. Яг энэ мѳчѳѳс ѳѳрийгѳѳ нээж, амьдралаа шинээр эхэлнэ. Бага цалинтай ажил хийж байхдаа сэтгэл дотроо бухимдан “Хнн! Хүний нутагт ингэж явах ч гэж дээ” хэмээн үглэвч, хийсэн ажлынхаа хѳлсийг гар дээрээ авахдаа урамшиж эхэлдэг. Монголд бараг сар гүрийгээд авдаг цалингаа 7 хоног ажиллаад авахдаа ѳѳртѳѳ урамшин, итгэж эхэлнэ. Бага багаар амьдрал ахуйдаа дасч нѳхцѳл байдлаа ойлгон мэдэрч, аажим аажимдаа боломжуудыг ахиулж амжилтад хүрч байгаа нь, монгол хүний алив зүйлд хурдан дасан зохицох чадварын илрэл мѳн. Эрсдэлээс айлгүй шийдвэр гаргадаг чанар нь амжилтад хүрэхэд хѳтѳлдѳг аж. Тэднийг амжилтад хүрэхэд 2 чанар нѳлѳѳлжээ.
-Ажиллаж эхлэх үед нь хувь хүний тѳлѳвшил хийгээд гэр бүлдээ олж авсан хүмүүжил хүчтэй нѳлѳѳлдѳг
-Аажимдаа суралцаж тѳгссѳн сургууль буюу эзэмшсэн боловсрол сайнаар нѳлѳѳлдѳг
Ѳдгѳѳ дэлхийн аль ч оронд ажиллаж амьдрах чадвартай болсон эдгээр монголчууд ѳѳрсдийн зардлаараа ѳѳрсдийгѳѳ хѳгжүүлсэн ҮНЭТ БАЯЛАГ болж байна. Амьдарч буй орныхоо хууль дурмийг сахиж, стандартуудад нийцэж, хүнтэй зѳв харьцаж, ѳѳрийн шударга хѳдѳлмѳрѳѳрѳѳ амьдралаа залгуулж буй монголчуудын сэтгэлгээ хийгээд мѳнгийг үнэлэх үнэлэмж, амьдралыг үзэх хандлага нь нилээд эерэгээр ѳѳрчлѳгдсѳн байна. “Юм үзэж нүд тайлсан” энэ сайн чанараар нь тэднийг Монголын хѳгжилд үр дүнтэй, бодитой ашиглан оролцуулах цаг нэгэнт болжээ хэмээн бид үзэж байгаа юм.
*ГАДААДАД БАЙГАА МОНГОЛЧУУДЫН САЙН ХИЙГЭЭД СУЛ ТАЛУУД
1. Гадаадад байгаа олон монголчууд ѳѳрсдийн бизнесээ эхлүүлэн амжилтад хүрч эхэллээ. 3 сая хүнтэй Монголын зах зээлээс хэдэн арав, хэдэн зуун дахин хүн амтай бизнесийн зах зээл дээр амжилт гаргаж байгаа тэднийг Монголдоо эргэж ирэхгүйгээр ѳѳр хоорондоо нэгдэн дэлхийн том зах зээл дээр ѳѳрсдийн орон зайгаа бий болгоосой хэмээн хүсдэг. Тэдний дундаас тѳрж гарах дэлхийн тэрбумтангууд хэзээ нэгэн цагт Монгол эх орондоо хѳрѳнгѳ оруулалт хийх хүмүүс гэж бид алсыг харж дэмжих хэрэгтэй болж байна
2. Гадаадын олон орны эрдэм шинжилгээний байгууллагууд болон Их Дээд сургуулиудад судалгаа хийж ш\у -ны нээлтэд оролцон, эрдмийн зэрэг цол хүртэн бүтээл хийж буй монгол эрдэмтэн судлаачид Монголын баялаг мѳн. Дэлхийн хэмжээнд үнэлэгдэж буй тэдний мэдлэг, чадвар, туршлагыг Монголын хѳгжилд ашиглах боломжийн талаар бид одооноос тооцон дэмжих хэрэгтэй болж байна
3. Гадаадын олон улс орнуудад ѳѳрийн санаачлагаараа ТББ болон Соёлын Тѳв, Сургууль байгуулан ажиллаж буй сайн дурын олон нийтийн байгууллагууд нь Монгол эх орноо гадаадад сурталчлах, суурьшмал байгаа монголчууд болон тэдний үр хүүхдүүдийг монгол хэл, соёл урлаг, зан заншилдаа хэвээр үлдээхийн тѳлѳѳ сэтгэлээ чилээж, зүтгэлээ зориулан буй буянтай үйлстнүүд. Ийм санаачлагуудыг бодлогоор дэмжин улс орнуудад “Монгол Тѳв” болон “Соёлын Тѳв”-үүдийг олноор байгуулан үр дүнтэй ажиллуулах цаг нэгэнт болжээ
4. Гадаадад тѳрж ѳсч буй олон монгол хүүхдүүдийг бид монгол хэл, түүх соёлоо мэдэхгүй хэмээн гоочлон шүүмжилдэг. Гэвч тэдэнд 3 давуу тал байна.
–Тэд унаган гадаад хэлтэй болж байна
–Тэд ямар ч гадаад үндэстэнгүүдтэй ойлголцож чаддаг, тэдний сэтгэлгээний сайн сул талуудыг маш сайн мэддэг болж байна
–Тэд “монгол хүн” гэдгээрээ бахархаж үүнийгээ давуу талд тооцдог
Магадгүй хэдэн жилийн дараа Холливуудад, Мэргэжлийн спортуудад “дэлхийн Од” болон тодорч ирэх, тухайн улс орнуудын Тѳрийн удирдлагуудад сонгогдон гарч ирэх энэ монгол залуус бол Монголын хѳгжлийг дэлхийн хѳгжилтэй холбох ГҮҮР хэмээн бид ѳѳдрѳг сайхнаар харж дэмжих хэрэгтэй болж байна. Эцэг эхчүүд нь үүний тѳлѳѳ бүх боломжоо шавхаж байгаа.
…Харин тэдэнд бага зэрэг сул талууд байгаа
-Тэнгис далай шиг том зах зээлийн нэгэн бѳѳрѳнд бѳѳгнѳчихѳѳд ѳѳр хоорондоо ѳрсѳлдѳѳд байна. Хэрвээ бид хѳгжиж буй чиглэл чиглэлээрээ боломжоо нэгтгэн хамтраад ажиллах ахул, маш хурдан хѳгжих чадвар буй. Бидэнд эв нэгдэл хамтын зүтгэл байх аваас бидний ѳмнѳ их амжилт бас боломж байгаа.
-Санхүүгболон амьдралын хувьд боломжтой болж буй зарим хүмүүс “Хар цагаан хэл ам хүрнэ” гэдэг мухар сүсгээр бусад монголчуудаасаа зай барьж, зѳвхѳн ѳѳрийн амьдралаа чимээгүй авч явах хүсэлтэй болжээ, Тэд бусдад туслахыг, боломжоо хуваалцахыг хүсдэггүй, бүх үйлдлээ мѳнгѳѳр үнэлдэг болж байгаа
-Цагаачлалын 1-р үеийн зовлон бэрхшээл дээр туршлагажин, илүү сайн боломж дээр ирж буй шинэ үеийн залуус, ѳѳрийгѳѳ зовоохгүй их мѳнгѳ олох хүсэлдээ хүлэгдэн залхуурч, зугаа цэнгэл хѳѳх хүсэлдээ хѳтлѳгдѳн хар тамхинд орох зэрэг буруу муу замыг сонгох нь багагүй болж байна. Энэ бол санаа зовох асуудал мѳн
*ГАДААДАД БАЙГАА МОНГОЛЧУУДАД ЯМАР АСУУДЛУУД БЭРХШЭЭЛ ҮҮСГЭДЭГ ВЭ?
Aмьдралын эрхээр аав ээж, амраг садан, ах дүүс, анд нѳхдѳѳ орхиод харь нутагт суурьшсан тэдэнд эргэж хоргодон, эцэслэж шийдэх олон асуудлууд байдаг. Тэр хэрээрээ тэд хичээн зүтгэж буй. Гэхдээ:
-Ажил хийж олсон мѳнгѳнѳѳсѳѳ орхиод ирсэн гэр бүл үр хүүхдүүддээ зориулан илгээж байгаа нь Монгол дахь олон гэр бүлүүдийн амжиргааг залгуулж буй. Гэвч хяналтгүй хэт хангамж, хайраа орлуулсан их мѳнгѳ зарим хүүхэд залууст бэлэнчлэх сэтгэлгээг бий болгон буруу дуршилд оруулсан тохиолдол ч байгаа. Ѳѳрсдѳѳс нь холдож одсон их цаг хугацаа, тэднийг хайр бус мѳнгѳ гэж хардаг муу үзэгдэлд хүргэж байж магадгүй.
-Aжил хийж олсон мѳнгѳнѳѳсѳѳ илүүчилж Монголдоо байр сууц авахдаа ах дүүсээрээ дамжуулна. Гэтэл зарим нь байр сууц авах мѳнгѳнѳѳс нь хумсалж үрнэ, зарим нь авч бэлтгэсэн байранд нь суучихаад гардаггүй, зарим хуурамч баримт бичиг бүрдүүлээд байрыг нь худалдсан тохиолдол ч гарчээ. Үүнээс шалтгаалан ах дүүсийн хооронд “тангараг тасрах” гомдол гарч байна.
-Монголоос зорьж ирсэн найз нѳхѳддѳѳ цаг гарган тусалж амжаагүйн улмаас үл ойлголцол, гомдол цѳѳнгүй гарч байгаа. Ѳѳрийнх нь ажил амьдрал цаг хугацаагаар үнэлэгдэн зав чѳлѳѳгүй ажилладаг тэдэнд, амралтын ѳдрүүдээс бусад хугацаанд боломж үнэхээр хомс гэдгийг хаа хаанаа ойлгох хэрэгтэй болж байна.
-Амжилттай яваа зарим монголчууд Монгол эх орондоо ѳѳрийн бизнесийн салбраа нээн ажиллуулах, бусдад тус дэм болох, зарим бүтээн байгуулалтуудыг үүсгэх хүсэл байвч Монголын Тѳрийн арчаагүй байдал, эрх мэдэлтнүүдийн шунал, авилгын заваан сүлжээ, мѳнгѳ ѳнгѳнд шунасан хүмүүсийн хандлага саад болж урмыг нь хугалж байна. Эх орон руугаа тэмүүлсэн сэтгэлийг “Цаг нь болоогүй байна” гэсэн болгоомжлол мохоож байгаа. Гэвч олон монголчууд сайн цагийг хүлээж байгаа шүү.
*БИД ЮУ ХИЙЖ БАЙГАА БОЛОН ЮУ ХИЙЖ ЧАДАХ ВЭ?
АНУ ын Виржина мужид болон Монголын Улаанбаатар хотод бүртгэлтэй “United Mongolia” ТББ д нэгдсэн бидний хэдэн нѳхѳд Гадаадад байгаа монголчуудын талаар нилээдгүй тѳслүүдийг санаачлан ажил хэрэг болгож, 2020 оноос Монголдоо суурьшин, тѳлѳвлѳсѳн зарим тѳслүүдээ бодит ажил болгохоор бэлтгэн эхлүүлж байгаа юм.
-Бид ѳнгѳрсѳн хугацаанд юу хийсэн бэ?
1. “Монгол хүн- Монголын баялаг” ТВ тѳслийн 8 дугаар
2. “Хѳгжлийн замаар” ТВ тѳслийн 55 дугаар
3. “Монголчууд Америкт” ТВ тѳслийн 70 дугаар
4. “Америкаар 10 000 бээр” ТВ тѳслийн 8 дугаар
5. Мэдээллийн багц бүрдүүлэх “Шинэч” тѳсѳлд:
–Бизнес эрхэлж буй монголчуудын мэдээлэл
–Сайн дурын олон нийтийн байгууллагуудын мэдээлэл
–Судлаач эрдэмтдийн мэдээлэл
зэргийг бэлтгэн “Шинэч” сэтгүүлийн 1.2 дугаарыг бэлтгэн хэвлүүлж, 3 дахь дугаарыг хэвлэлд бэлтгэж буй.
Энэ бүх бүтээлүүд Америкт буй монголчуудын хамтын бүтээл гэдгээр бахархаж, тэдэнд талархаж байдаг юм.
-Бид одоо юу хийж эхлүүлж байгаа вэ?
1. Гадаадад байгаа монголчуудыг Монголдоо нийгмийн даатгалд хамруулах тѳсѳл. Энэ нь гадаадад байгаа монголчуудыг хэзээ нэгэн цагт эх орондоо буцаж ирэхэд нь АМЬДРАЛЫН БАТАЛГАА болно хэмээн тооцож байна
2. Гадаадад байгаа монголчуудад Монголдоо орон сууц болон үл хѳдлѳх хѳрѳнгѳ худалдан авахад нь зуучлан туслах тѳсѳл. Энэ нь гадаадад байгаа монголчуудыг хэзээ нэгэн цагт эх орондоо буцаж ирэхэд нь АМЬДРАХ ОРОН СУУЦТАЙ байх боломжийг олгоно хэмээн тооцож байна
3. Гадаадад байгаа монголчуудаас эх орондоо байгаа аав ээж, амраг хань, гэр бүл, ах дүүс, найз нѳхѳддѳѳ ямар нэгэн баяр ёслолоор бэлэг илгээхэд нь сонголт хийн хүргэх үйлчилгээ. Энэ нь тэдний хооронд ХАЛУУН ДОТНО ХАРИЛЦАА сэргээхэд дэм болно хэмээн тооцож байна
4. Виз нь гараад аль нэгэн орон руу удаан хугацаагаар явах гэж буй монголчуудад ЗѲВЛѲН ТУСЛАХ үйлчилгээ. Тодорхой агентуудаар дамжуулан онгоцноос тосуулах, байр түрээслэх болон бусад олон тѳрлийн үйлчилгээ нь хэн хэндээ тѳвѳг удахгүй байх боломжийг бүрдүүлнэ хэмээн тооцож байна
-Бид цаашдаа юу хийх вэ?
1. “Монголчууд Америкт” ТВ тѳслѳѳ болон мэдээллийн багц бүрдүүлэх “Шинэч” тѳслүүдээ, гадаадад байгаа монголчуудын талаарх хийх статистик судалгаа зэргүүдээ нэгтгэн 2020 онд Австрали, Европын Холбооны улсууд, Солонгос 2021 онд Канад, Япон, Орос, Хятад зэрэг улсуудаар явж үргэлжлүүлэн хийнэ. Харин бид одоогоор энэ тѳслүүд дээр ажиллах багаа судлан бүрдүүлж бас бэлтгэж байгаа
2. 2 жил үргэлжлэх энэ тѳслүүдийн статистик, мэдээллийн багц, ТВ тѳслѳѳ нэгтгэн 2022 онд бид дараах 3 бичиг баримтыг боловсруулан бэлтгэж Монголын Тѳрд болон олон нийтэд хүргэн бодит ажил хэрэг болгохын тѳлѳѳ зүтгэх болно.
–ГАДААДАД БАЙГАА МОНГОЛЧУУДЫН ТАЛААР МОНГОЛЫН ТѲР ЯМАР БОДЛОГО БОЛОВСРУУЛАН ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ ВЭ?
–ГАДААДАД СУУРЬШМАЛ БАЙГАА МОНГОЛЧУУД ѲѲР ХООРОНДОО НЭГДЭН ХАМТАРЧ АЖИЛЛАСНААР ДЭЛХИЙН ЗАХ ЗЭЭЛ ДЭЭР АМЖИЛТ ГАРГАХ БОЛОМЖ
–ГАДААДАД БАЙГАА МОНГОЛЧУУДЫГ МОНГОЛЫН ХѲГЖИЛД ОРОЛЦУУЛАХ АРГА ЗАМ БОЛОМЖ
Гадаадад байгаа болон Монголдоо байгаа монголчуудын сэтгэлгээний зѳрүүг багасган, тэдний дунд буй үл ойлголцлын ханыг нураах нь итгэлцэл дээр тулгуурласан хамтын ажиллагааг бий болгон ХАМТДАА ХѲГЖИЖ ДЭЛХИЙД АМЖИЛТ ОЛОХ сайн боломж мѳн. Монголчууд бид ЖАЛГА ын сэтгэлгээнээсээ салж ДЭЛХИЙН ХѲГЖИЛ рүү хараачлах цаг аль хэдийн болжээ. Энэ бодлого тѳслүүдийг бид ганц нэгээрээ хийж чадахгүй бѳгѳѳд эрхэм зорилго, үнэт зүйл дээрээ нэгдэж чадах, ирээдүйгээ ѳѳдрѳг сайхнаар тѳсѳѳлж буй олон сайхан залуусын бодит хамтын ажиллагаан дээр л хэрэгжинэ. Тийм залуус болон байгууллагуудтай бид хамтран ажиллахдаа баяртай байх болно. Энэ бүхэн нь Монгол орны хѳгжилд хийгээд монгол хүний үнэ цэнийг хѳгжүүлэхэд их тус дэм болно. Цаг хугацаа биднийг хүлээхгүйн адил боломжууд ч биднийг хүлээхгүй. Монголчууд бид ЭВТЭЙ БАЙХДАА ХҮЧТЭЙ бахархам түүхтэй үндэстэн билээ. САЙН ҮЙЛС БҮХЭН ДЭЛГЭРЭХ БОЛТУГАЙ.
Харнууд овгийн Гомбосүрэнгийн Галбадрах
2020-03-09
Улаанбаатар хот
