ТОМ МӨРӨӨДӨЛ, ТОМ БОЛОМЖ РУУ ХӨТӨЛДӨГ

Вандандоржийн Тулгат \цуврал ярилцлага-10\
...Лос-Анжелост болсон "Монгол номын сан"-гийн 5 жилийн ойн арга хэмжээний маргааш өдөр Тулгат бид хоёр уулзаж, тэдний гэрийн гадаах тохилог талбайд сууж ярилцсан юм. Тулгатын тухай би өмнө нь сонсож байсан хэдий ч тийм сайн мэдэхгүй. Хааяа Монгол руу хүүхдүүдтэйгээ ярьж байхдаа, тэдний ярианаас Тулгатыг Монголын залуу үе аль хэдийн биширч, дууг нь сонсож, хүндэлдэг тухай мэдсэн юм.

Харин түүнтэй ярилцаж суухдаа, хоёр ч удаа тархины хорт хавдрын хагалгаанд орж, өвдөлт зовиур, ганцаардалт шаналлыг мэдэрч, давж гарсан түүх нь, түүний сэтгэл оюунд ямар их ухаарал болон шингэснийг анзаарсан. Тэр ухаарал нь бусдад тус болох гэсэн эрмэлзлэлтэй нэгдэж, их урлагийн ертөнц рүү аваачжээ. Амьдралын үнэ цэнэ, утга учир, зорилгын тухай тэрээр залууст өөрийн дуугаараа учирлаж байна. Тэр хүнд цагуудын тухай дурсамж энэ ярилцлагыг хөглөлөө.

Нэг. Бага насны дурсамж
-Г.Галбадрах: Хэзээ, хаана төрж өсөв дөө?
-В.Тулгат: 1989 оны 7 сарын 13 нд Улаанбаатар хотын Эх Нялхасын эмнэлэгт төрсөн. Наадмын 3 дахь өдөр дутуу төрөөд "инкубатор"т бойжсон юм гэдэг. Их инээдтэй. Намайг бага байхад Энхбаатарын хүүхэд гэдэг байв. Би учрыг нь сайн ойлгохгүй. Хааяа аав ээждээ гомдохоороо, "Миний жинхэнэ аав ээж хаана байдаг юм бол? Энхбаатар гэдэг нэртэй гэсэн " гэж бодно. Хожим нь учрыг нь ойлгож билээ. Хүүхэд дутуу төрөхөөр нь бүрэн бойжтол нь байлгадаг байсан "инкубатор"ыг л хэлж байсан аж.
-Г.Галбадрах:Хөгжилтэй түүх байна. Сургуульд хаана орсон юм бэ?
-В.Тулгат: 7 наснаасаа тэр үед 22-р сургууль гэж байсан, одоо "Оюуны ундраа" цогцолбор болсон байгаа, тэр сургуульд орсон. Эмээ минь дагуулж оруулж байсан юм. 2-р ангиасаа байна уу даа, бүжиглэх дуртай болсон юм. Сургуулийн урлагийн үзлэгт орох гээд. Нэг удаа Хулан гэдэг охиныг дагуулаад гэртээ ороод ирсэн чинь эгч минь гайхаад л. "Яах гэж яваа юм бэ?" гэхэд нь "бид хоёр бүжиг давтаж байгаа юм" гэсэн гэдэг.
-Г.Галбадрах:Багаасаа л бүжиглэж эхэлж дээ?
-В.Тулгат: Анхандаа эвсэлгүй хэрнээ бүжиглэх гэж хичээгээд хөдлөөд л байдаг. Өөрөө хичээгээд байгаа болохоор аажимдаа гайгүй болж байгаа юм. Манай сургуулийн дуу хөгжмийн Баасанжав гэдэг багш маань бүжгийн дугуйлан хичээллүүлж, янз бүрийн насны биднийг нэгтгээд "Super stars" нэртэй бүжгийн хамтлаг байгууллаа. Бүжиглэх дуртай байсан болохоор хамтлагийнхан маань ч их эвсэлтэй болж нилээд сайжирцгаав. Баасанжав багш маань бид нарыг дагуулаад л "Одод болох хүслэн"нэртэй бүжгийн тэмцээнд оролцуулж, бид хотоосоо 2-р байранд шалгарч мөнгөн медаль, дараа жилийн тэмцээнд нь би гоцлол бүжгийн төрлөөр хүрэл медаль авч байлаа. Тэгээд бид хэд хэдэн удаагийн тэмцээнд орж цом болон бусад шагналуудыг авч байсан юм.
-Г.Галбадрах:Нэг ёсондоо өөрийн авьяас сонирхлоо л нээж байсан хэрэг байх нь?
-В.Тулгат: Энэ бүхэн надад том нээлт болсон л доо. Анх удаа "Одод болохын хүслэн" тэмцээний тайзан дээр гарахад үнэхээр гайхамшигтай санагдаж байв. Хүмүүсийн нүүр царайг тулж хараад, өөрийгөө биеэрээ илэрхийлэх боломж нь , надад өөртөө итгэлтэй болох итгэлийг өгсөн. Түүний төлөө Баасанжав багшдаа, хамт бүжиглэж байсан хамтлагийнхаа гишүүддээ, бүжгийн багш Нараа эгчдээ одоо хэр нь баярлаж талархаж явдаг юм. Тэр үед л би өөрийгөө "тайзан дээр байх ёстой хүн юм байна" гэж ойлгосон, бас тийм мэдрэмж төрсөн. Тэгээд би 12 нас хүртлээ бүжиглэсэн, түүндээ их ч дуртай байв. Гэтэл би 12 настайдаа Америкт ирэх боломж олдоод л наашаа ирсэн дээ.
-Г.Галбадрах: Америкт анх хаана ирж байсан гэж?
-В.Тулгат: Анх би Америкт Оклахомад өөрийн төрсөн ах Сэргэлэн дээрээ ирж байв. Намайг ирээд удаагүй байтал аав ээж хоёр минь араас ирж, бид хамтдаа Санта Моникад, эгч Мөнгөнсартайгаа хамт суурьшсан юм. Санта Моникагийн ахлах сургуульд ороод 2 жил сурсан. Намайг энэ сургуульд ороход ганц ч монгол хүүхэд байгаагүй, хэл мэдэхгүй, анхандаа их ч хэцүү байлаа. Оросуудтай тааралдахаараа "ну погоди" гэчихлэн ганц нэг мэддэг үгээ хэлнэ. Хэл сурах гэж их хичээсэн. Дотроо бол "Англи хэлийг энд төрсөн хүүхдүүд шиг л ярьж сурах хэрэгтэй. Яагаад болдоггүй юм бэ? би чинь монгол хүүхэд шүү дээ" гэж бодож байгаа юм.
-Г.Галбадрах: Америкт ирсэн хүмүүсийн анхны том бэрхшээл нь хэл байдаг?
-В.Тулгат: "Хүнд ер нь юуг ч бол юуг ч хийж , бүтээж чадах хүч бий " гэж боддог байсан юм. Тэгээд л үг цээжлээд, телевиз, кино үзээд л их ч хичээж эхэлсэн. Мэдэхгүй үг гараад ирэхээр нь, тэр үгээ цаасан дээр бичиж цээжлээд, дахин дахин үзсээр бүрэн ойлгодог болно. Байнгын үзээд байнгын сонсоод байхаар сүүлдээ акцент байхгүй болдог. Үүний дараа дүрэм дээр нь анхаарлаа хандуулж байгаа юм. Ямар хүмүүстэй яаж зөв харилцах вэ? гэдгээ мэддэг болно.
-Г.Галбадрах:Тэгэхээр бас л мундаг сурчээ?
-В.Тулгат: Намайг 10-р ангид сурч байх жил ах минь Ану гээд их хөөрхөн охинтой боллоо. Гэр бүлээрээ South Daкota муж руу нүүх болов. Би ч нүүхэд дуртай байгаагүй. Санта Моникадаа дасчихсан, зөндөө ч найзуудтай болчихсон. Англиар бол чалчдаг болчихсон. Харин бид South Daкota-д удаагүй. Тэнд ялгаварлан гадуурхах тохиолдлууд нэг биш удаа гарч байв. Байгаль нь бол сайхан л даа. Тэгээд бид Сиэтл руу нүүцгээсэн. Тэр үед би 15 нас хүрлээ. Тэнд ахлах сургуулийн 11-р ангид бүртгүүлээд оров. Тэр сургуульд ороод л эхнийхээ сард олны анхаарлыг татаж байв. Хүүхдүүд "чи хаанаас ирсэн юм бэ?" гэж асуугаад "Санта Моникагаас ирсэн" гэхээр л сүйд болцгооно. Санта Моника бол их ч нэр хүндтэй сургууль байв.
-Г.Галбадрах:Хэдийгээр өөр сургуульд шилжиж очсон ч, сурахдаа бас л нэр хичээнэ биз дээ?
-В.Тулгат: Би тэнд ороод сайн хичээсэн. Ном унших дуртай болоод , өдөржингөө л ном уншина. Нэг номны амтанд ороод салахаа ч болив. Тэр нь адал явдалт киноны ном байсан л даа. Түүнийгээ 2 өдөрт уншаад дуусгав. Тэр номноосоо маш их их сэтгэлийн таашаал авч, номоо цааш нь тавьтал урьд нь хэзээ ч мэдэрч байгаагүйгээр толгой минь өвдлөө. Толгой минь анх удаа л өвдөж байгаа нь тэр. Тэр үедээ нэг их тоогоогүй. Маргааш, нөгөөдрөөс нь бага багаар өвдөж эхэлсэн. Би тэгэхэд "номыг ингэж хурдан яарч уншиж болохгүй юм байна, тэгвэл толгой өвдөх юм байна " гэж л бодож байлаа. Гэтэл 7 хоногийн дараагаас бүр илүү өвдөх боллоо. Тэр үед ч аав ээждээ хэлээд, эм авч уухаас хэтрээгүй. Толгойны эм, өвчин намдаах эм л авч ууж байгаа юм шүү дээ.
Хоёр. Өвчин надад олон зүйлийг ухааруулсан
-Г.Галбадрах: Толгой өвдөх, тэр тусмаа байнга өвдөөд байх нь амаргүй байсан байх даа?
-В.Тулгат:Эм уугаад бага зэрэг намдах боловч, байнга толгой өвдөөд байдаг. Аав ээждээ энэ учраа хэлтэл бөөн байцаалт. "Чи яасан юм бэ? Юмнаас унасан уу? Толгойгоо юманд цохисон уу? Эсвэл хүүхэдтэй зодолдсон уу?" гэхчилэн. Бэр эгч Мөнгөнчулуун минь намайг "толгойгоо бариул" гээд хүн дээр дагуулж очвоо. Толгойгоо бариулж байхад маш их өвдөж, аймаар мэдрэмж төрдөг юм билээ. Барьж байхад нь өвдсөндөө нулимс минь гарч уйлаад "дахиж хэзээ ч бариулахгүй" гэж бодож байв. Гарч ирээд "одоо гайгүй болох байлгүй" гэсэн чинь улам өвдөөд л. Бараг сар шахам тэгж явсан байх шүү.
-Г.Галбадрах:Эмнэлэгт үзүүлэхгүй , тэгээд л яваад байсан хэрэг үү?
-В.Тулгат: Өглөө болгон биднийг сургуулийн автобус ирж авдаг юм. Нэг өглөө би жаахан оройтож сэрээд автобус руугаа яарлаа. Би нойлийн өрөөндөө утсаа ч билүү орхичихсон байсан. Мартсан утсаа авах гээд буцаад гүйхдээ тэр өрөөнийхөө хаалгыг мөргөж орхив. Тэрхэн мөчид би гайхсан. "Ямар сонин юм бэ? би яагаад хаалгаа мөргөчихөв?" гэж. Сургууль дээрээ очоод коридоороо явахад л хүмүүстэй мөргөлдөөд байдаг. Өөрөө мэдэлгүй л юм мөргөөд байдаг. Тэр үед л "нэг л биш байна" гэж бодсон. Тэгээд энэ тухайгаа ахдаа хэллээ. Ах бид 2 эмнэлэг явсан. Тэнд очоод тархины зураг авахууллаа.
-Г.Галбадрах: Шинжилгээний хариу нь?
-В.Тулгат: Зурагны хариугаа хүлээж байтал, эмч гарч ирээд "Тулгат аа, чи тархины хорт хавдар туссан байна. Ээж тань хаана байна? Ээжийгээ авчир" гэсэн. Тэгэхэд л хамаг юм палхийж, дотор харанхуйлчихсан. Тэр үед дотроо "Яанаа, аав ээждээ юу гэж хэлнээ" гэж л бодож байгаа юм. Энэ бүхэн надаас илүү аав ээжид минь маш хүндээр туссан гэдгийг мэдэрч байв. "Яаж энэ бүхнийг давж гарнаа" гэдэг бодлоор, гэр бүлээрээ ярилцаад "хагалгаанд хурдан орохгүй бол болохгүй" гэдэг шийдвэрт хүрлээ. Тархины хорт хавдраас болоод би зүүн талын хараагаа алдчихсан байсан. 5 хоногийн дараа хагалгаанд орох болсон.
-Г.Галбадрах: Хүний амьдралд санаандгүй тохиолдож байгаа өвчин зовлон, хүмүүсийг цочролд оруулдаг.
-В.Тулгат: Хагалгаанд орохоос өмнө надад их сонин мэдрэмж төрж байв. Норкозонд оруулахаас өмнө жүүс уулгадаг юм байна. Тэр жүүсийг уучихаад юун уйлах манатай, инээгээд л... Дүүгээ хараад "хайртай шүү" гээд л хүн болгонд хамаг сэтгэлийнхээ үгийг хэлээд л... Жаахан мансуурчихсан маягтай юм уу даа. Хэдийгээр тийм мэдрэмжтэй байсан ч тэнд зогсож байгаа аав ээж , ах эгч, дүү нараа хараад л "Яаж ч байсан би энэ бүхнийг давж гарч ирэх ёстой. Яагаад гэвэл би аав ээж хоёрынхоо надад өгсөн бүх хайр халамжийг жаахан ч гэсэн хариулах ёстой. Түүний тулд би амьд гарч ирэх хэрэгтэй" гэдэг бодол төрж байсан.
-Г.Галбадрах:Хагалгаа мэдээж амжилттай болсон байх?
-В.Тулгат: Хагалгаа бүтэн 3 цаг үргэлжилсэн. Нүдээ нээгээд өөрийгөө амьд байгаагаа мэдрэхдээ учиргүй баярлаж, тэнд байгаа эмч сувилагч нарт "би та нарт хайртай шүү" гэж л хэлсэн. Тэгээд сэхээн амьдруулах тасагт хэвтлээ. Толгойны хагалгаа хийлгэсэн талаар хэвтэж болохгүй, боолттой, гэхдээ маш хөндүүр. Аав ээж, ах эгч, дүү нараа хараад л бөөн баяр. Маш гоё байсан. 3 хоногийн дотор шатаар аажим алхаж, жаахан жаахан ахисаар эмнэлгээс гарав. Ах минь намайг маш сайн асарсан даа.

-Г.Галбадрах: Хүн, хүнд өвдөөд эдгэрч эмнэлгээс гарах, эсвэл хүнд хэцүү ямар нэгэн мөчийг даваад гэртээ харихад өмнө нь хэзээ ч анзаарч байгаагүй сайхан мэдрэмжийг мэдэрдэг?
-В.Тулгат: Ахаараа түшүүлж эмнэлгээс гараад машинд нь сууж, машин паркнаас гарах мөч л миний амьдралд тохиолдсон хамгийн гайхамшигтай үе байсан. Би түүнийг одоо хэр, ер нь хэзээ ч мартаж чаддаггүй. Сиэтл байнга бороотой байдаг шүү дээ. Гэтэл тэр өдөр маш их нартай, тэр нарнаас гарч буй цацраг нь маш гоё ногоон модыг нэвтэлж, бидний өмнөх газар дээр тусч байв. Би өмнө нь эрүүл саруул гүйж байхдаа ертөнцийг тэгж гоё сайхнаар анзаарч харж байгаагүй. Үхэл дуудсан өвчнийг ялж гараад, хүмүүс ертөнцийг огт өөрөөр хардаг нь үнэн байх. Бусад хүмүүст ямар байдгийг би мэдэхгүй. Миний хувьд тэр мөчид энэ ертөнцийг хэзээ ч олж харж байгаагүй сайхнаар мэдэрсэн. Яг л дахиад төрчихсөн юм шиг...
-Г.Галбадрах: Тийм шүү, тэр бол маш сайхан мэдрэмж, бас чиний хэлж байгаагаар гайхалтай сайхан дүрслэл. Үүнийг хүн болгон мэдэрдэггүй.
-В.Тулгат: Эмнэлгээс гарч ирээд өвдөж байгаа мөртлөө, сэтгэл минь хөөрчихсөн, маш их энергитэй болчихсон байсан. Гарч ирснээс удаагүй байтал лазерын эмчилгээнд орох боллоо. Тэр нь хавдрыг дахин бий болохоос сэргийлсэн эмчилгээ юм билээ. Тэр эмчилгээ нь 7 хоногийн 5 өдрөөр, нийтдээ 6 долоо хоногийн турш үргэлжилсэн. Нүүрэнд хэв маягийн бүтээц хийгээд, түүн дээрээ толгойг минь байршуулаад, толгойны араас нэг л цэгт лазерын туяагаар шарах эмчилгээ хийнэ. Ер нь бол эвгүй байсан, үнэнийг хэлэхэд. Лазераар шарж байхад нэг л сонин содон үнэр үнэртэнэ. Тэр эмчилгээг хийж эхэлснээс 3 дахь 7 хоногоос нь миний үс унаж эхлэв. Нэг өглөө сэрсэн чинь миний дэрэнд дээр зөндөө үснүүд. Гараараа үсээ бариад татахад үснүүд минь бөөн бөөнөөрөө сугараад л ирдэг. Эвгүй байсан хэдий ч "за яахав, өвчнөөсөө л салах гэж байгаа юм шүү дээ" гэж өөрийгөө тайвшрууллаа. Тэгж гүрийсээр байгаад эмчилгээгээ дуусгасан. Ах минь л их тус болсон доо. Миний сэтгэлийг л боддог байсан байх. Эмчилгээнээс гарч ирээд кино үзүүлнэ, хамтдаа гадуур явж хооллоно. Би тэрэнд нь их баярладаг байв.
-Г.Галбадрах: Хүн өвдөж зовох мөчид, тэр хүнд үеүдэд аав ээж, ах эгч, дүү нараас илүү сэтгэл нь шаналж, аргаддаг нь хэн байх билээ.
-В.Тулгат:Тийм шүү, миний төлөө бүгдээрээ сэтгэл нь зовж, өөрсдийн чадах зүйлээ хийцгээж, яг л надтай адил өвдөж шаналж байсан. Эмчилгээний үед гэртээ л байсан л даа. Аав ээж минь сургуульдаа буцаж орохыг зөвлөв. Сургуульдаа буцаж ороод би үнэхээр гайхсан. Сарын өмнө намайг биширч байсан найзууд, шохоорхдог байсан охидууд бүгд л надаас холдсон байв. Бүх л найзуудын харьцаа эрс өөрчлөгдсөн. Хичээлийн завсарлагааны хооллох цагаар надтай хамт суух хүүхэд байхгүй, би ганцаараа л сууж хоолоо иддэг байв. Тархины эмчилгээнээс шалтгаалж би сургуульдаа ганцаараа малгай өмсөх зөвшөөрөлтэй. Намайг сургуульдаа очсон хоёр дахь өдөр нь нэг хүүхэд миний малгайг шүүрээд зугатахад, тэнд байсан хүүхдүүд зарим нь инээлдээд, зарим нь гайхаад, энд тэндгүй шоконд орж байгаа юм.
-Г.Галбадрах: Бид найз нарын тухай янз бүрийн бодолтой байцгаадаг. Фэйсбуук дээр найзын тухай "Найз гэдэг бол чамайг жаргалтай байхад чинь уригдаж ирээд, зовж байхад чинь өөрөө ирдэг хүнийг хэлдэг" гэж бичсэн байсныг санаж байна?
-В.Тулгат:Яг тэр үед миний сэтгэлд их хүнд байсан л даа. Гэртээ ирээд Санта Моникагийнхаа найзуудыг л санаж байгаа юм. Сэтгэлээр их унаж, ганцаардаж эхэлсэн. Хичнээн аав ээж, ах эгч гээд гэр бүл минь хажууд байсан ч тэдэнд биш, хэн нэгэн өөр хүнд л энэ тухайгаа яримаар санагдаад байдаг. Сонин юм шүү, хэрэв би аав болчихсон байгаад, хүү минь надад ингэж ярьвал, би аав хүний хувьд "зүгээр ээ миний хүү, чи эдгэрч, бүх юм сайхан болноо" гэж л хэлэх байх. Тэрнээс цаад сэтгэлд нь байгаа нарийн зүйлийг ойлгож чадах байсан уу, хэлж мэдэхгүй юм. Тэр их ганцаардлаасаа болж, маш их сэтгэлээр унаж , нэг биш удаа "амиа хорлох" тухай ч бодож байсан шүү. Тэр үед "яагаад тийм тэнэг бодол толгойд орж ирсэн юм бол?" гэж одоо хэр нь бодоод ч ойлгодоггүй юм.
-Г.Галбадрах:Ид залуу насан дээр, тэр тусмаа өвчин зовлонгоосоо болж ганцаардаж байх үед, элдэв хэрэгтэй хэрэггүй бодлууд толгойд орж ирэх тохиолдол элбэг байдаг?
-В.Тулгат: Яг тэр үед их азтай тохиолдол боллоо. Манай англи хэлний багш бидэнд шүлэг зааж эхэлсэн. Эхний даалгавар нь "яг одоо чи ямар эмоцитой байна, чиний амьдралд яг одоо юу болоод байна вэ? түүнийгээ шүлгээр илэрхийл" гэсэн даалгавар байлаа. Тэгэхэд би гэртээ маш баяртайгаар ирээд шүлгээ дуустал нь бичлээ. Өөрөө бичээд л өөрөө уншаад л. Яг тэр мөчид надад маш гоё байсан. Сэтгэл дотроо хадгалж хуримтлагдсан болгоноо л асгаж цутгаад байгаа юм шиг л... Өөрийнхөө сэтгэл доторхоо анх удаа хүмүүсийн өмнө илэрхийлж байгаа болохоор их сайхан санагдаж байв. Сэтгэл дотроо байгаа, бусдад хэлж ярихыг хүссэн болгоноо шүлэг болгож бичиж байхдаа сэтгэлд минь нэг л их гоё мэдрэмж төрөөд л байсан. Тэр үеэс хойш би зогсоогүй, одоог хүртэл шүлэг бичсээр байгаа. Шүлэг бичиж байхын аз жаргалыг би өөртөө л мэдэрч байв.
Гурав. Шүлэг-Реппер- Санаа бодол
-Г.Галбадрах: Сэтгэлдээ тээж, ганцаардаж байсан бодлуудаа шүлэг болгон цаасан дээр буулгаж байхдаа, чи өөрийгөө л сонсож, ойлгож байж дээ?
-В.Тулгат: Тийм байх шүү. Ерөөсөө ер бусын мэдрэмж сэтгэлд минь мэдрэгдэж байсныг сайн санаж байна. Аав ээжээсээ гуйсаар байгаад 11-р ангиасаа Санта Моникодоо очиж суралцсан. Тэр үед бас л адилхан. Урьд нь дотно найзалж, нөхөрлөж байсан найзууд минь бүгд л "зай барьсан" байдалтай. Миний үс дахиж ургахааргүй уначихсан, нүд минь зүүн талаа харахаа больчихсон. Цөөхөн хэдэн найзууд минь дотно байгаа хэдий ч, урьдынх шиг биш. Тэр үедээ ч би шүлгээ бичсээр байлаа. Роберт Коллинз гээд хар арьстай найз минь миний шүлгүүдийг сонсоод "Наадах чинь эмоцтой, ёстой гоё шүлгүүд байна. Чи үгэлж үзэж байсан уу?" гэж надаас асуулаа. Би бага байхаасаа үглэхийг сонсож байсан л даа. Гадны хамтлагуудаас гадна, Монголынхоо "Дайн ба энх", "Хоёр хүү", "Ice Top", "Люмино" гэх мэтчилэн хамтлаг дуучдыг маш их сонирхдог байв. Би тэднийг сонсож байсан болохоос "үгэлж" үзэх бодол төрж байгаагүй л дээ.
-Г.Галбадрах: Би бас тэр хамтлагуудыг сонсож байсан. Гэхдээ тийм ч сайнаар ойлгож байгаагүй.
-В.Тулгат: Америкт бол угаасаа радиогоор гадаад хамтлагуудыг их сонсоно шүү дээ. Манай сургуулийн Music Department-ийн өмнөх талбайд, хоолны цагаар нэг хамтлаг цуглардаг байсан юм. Роберт маань намайг, 5 гишүүнтэй "Welfare Records" гэдэг нэртэй хип хоп хамтлагийн гишүүд болон продюсертэй нь танилцуулав. Тэдэнтэй очиж уулзаад жаахан "буу халцгааж" санаа нийллээ. Продюсер нь надад "хип хоп" гэж юу болох тухай тайлбарлаж ярьж өгсөн.
-Г.Галбадрах: "Хип хоп" урлагийн тухай юу?
-В.Тулгат: Тийм. Энэ урлаг нь "Emcee-ing" \үглэх,\ "Dj-ing" \DJ хийдэг хүн\ , "B-boyng" \Breakdancing\, тэгээд "Graffiti" \Griffiti\ гэсэн 4 элементээс бүрддэг. "Emcee-ing" буюу "үглэх" нь анх Африкчууд бөмбөр дээр бөмбөрдөж байхдаа шүлэг уншдаг байснаас үүдэлтэй. Өөрөөр хэлбэл бөмбрийн хэмнэл дээр шүлгээ тааруулж уншдаг байж. Тэр нь аажимдаа Америк руу орж ирээд "хип хоп"-ийн нэг том хэсэг нь болон хөгжсөн гэдэг. 50-60-аад оны үед бол хүмүүс өөрсдийгөө болон бие биенээ шоолж дооглох маягаар, манай монголынхоор бол "дайралцаан" маягийн урлаг байсан гэдэг. Тун удалгүй 1979 онд "Sugarhill Gang" нэртэй хамтлаг "Rapper s Delight" гэдэг дуугаараа "Billboard"-ын эхний 40-д үлдэж, хамгийн анхны хип хоп дуу болж түүхэнд бичигдэж үлдсэн гэдэг. Хип хоп хөгжим нь, харуудыг арьс өнгөөр ялгаварлан гадуурхагдаж байх үед, тэд өөрсдийн үгээ болон эсэргүүцлээ илэрхийлэх маягаар хожим нь хөгжсөн юм билээ. Тэр л зовлон, шаналал, эсэргүүцлээ дуу болгон илэрхийлж байсан хэрэг юм уу даа. Тэр дуунууддаа "би ингэж зовж байна, би ингэж шаналж байна" гэхээсээ илүүтэйгээр, "би ингэж бодож, мэдэрч байна, үүнээс та нар мессеж аваачээ" гэх утгаар илэрхийлдэг. Тэр нь надад их ч таалагдаж, би түүнд нь дурласан гэх юм уу даа.

-Г.Галбадрах: Өөрсдийн санаа бодлоо урлагаар илэрхийлж байгаа сайн хэлбэр юм байна?
-В.Тулгат: Тэд нартай танилцаж, энэ урлагт татагдсан болохоор, би бараг маргаашнаас нь дууны шүлэг бичиж эхэлсэн. Ахлах сургуулиа төгсөх үед миний эхний альбом бэлэн болсон байлаа. Энэ альбом маань 13 орчим дуутай. Ахлах сургуулиа төгсөөд би "суши" хийдэг тогоочийн сургуульд орж суралцсан. Тэр сургуулиа төгсөөд дипломоо авчихаад, бас болоогүй ээ ажилд орох болчихсон, баяртай явж байлаа. Би угаасаа анхны хагалгаанаасаа хойш эмнэлгийн хяналтанд байсан юм. Нэг өдөр эмнэлэгтээ үзүүлэх гээд яваад очсон чинь "Чиний тархины хорт хавдар чинь дахиад гарч эхэлсэн байна. Томрохоос нь өмнө дахиад хагалгаанд орох шаардлагатай байна" гэсэн. Тэгэхэд л баярлаж хөөрч байсан бүхэн минь ор мөргүй болж, дахиад л "уначихсан".
-Г.Галбадрах: Дахиад л хүнд үеүд учирчээ?
-В.Тулгат: 2 дахь альбомоо гаргах ажилдаа орох гэж байсан хүн чинь, бүхнийг хойш тавиад хагалгаанд орох боллоо. Хагалгаанд орохгүй гээд яахав. Анхны хагалгаанд орох үедээ бодож байсан зүйлээ л дахиад бодсон. "Би энэ хагалгаанаас амьд гарч ирэх ёстой, аав ээждээ тус болох ёстой. Би ямар нэгэн өөрчлөлтийг гэр бүлдээ болон орчин тойрондоо хийх хэрэгтэй". Хэдхэн өдрийн дараа хагалгаанд ороод, нэг мэдсэн чинь гараад ирчихсэн байсан. Их азтай. Тэгж гарч ирээд л "Амьдрал гэдэг чинь ямар үнэ цэнэтэй байдаг юм бэ? Унтаж байгаад, өглөө сэрэн амьсгаа авч,түүнийгээ сэтгэлийн ямар ч зовиургүйгээр гаргах, тайвнаар инээмсэглэх гэдэг ямар гоё юм бэ?" гэдгийг маш сайн мэдэрч ойлгосон.
-Г.Галбадрах: Тийм ээ, энэ бас маш гоё мэдрэмж. Амьдралын үнэ цэнийн тухай чи маш сайхан дүрсэллээ шүү?
-В.Тулгат: Эмнэлгээс гараад дахиад л 6 долоо хоногийн лазерийн эмчилгээ, нэмээд химийн эмчилгээнд орох болсон. Шинээр хийгдэж байгаа химийн эмчилгээ надад үнэхээр аймаар байлаа. Хагалгаанаасаа илүү шантармаар үе зөндөө гарч байв. Их том зүүгээр гарын судсанд нүх гаргаж байгаад , судас руу гуурс хийнэ. Тэр гуурс нь явсаар байгаад зүрхний ховдолд очдог. Химийн эмчилгээгээ түүгээр хийдэг. Тэр нь зүрхний тэндээсээ бүх биеэр тархана. Химийн эмчилгээ нь хорт хавдрын эд эсийг устгахаас гадна, эрүүл эд эсийг ч устгах аюултай. Тэр эмчилгээг хийлгэх болгондоо миний бие сульдана. Нэг мэдсэн чинь бөөлждөг болчихсон. Тэр их хэцүү байлаа. Сүүлдээ ч бараг хэвтрийн хүн болов.
-Г.Галбадрах: Хагалгааны хүнд үеийг давж гарсан ч, үргэлжлээд л хүнд сорилтууд тулгарч байж дээ?
-В.Тулгат: Тэр 6 долоо хоногийг арай гэж л давсан даа. Тэр үед хэвтэж байхдаа маш их юм бодсон. Ганцаараа, найзууд ч байхгүй. Өөрөөсөө л маш их асуулт асуусан. "Би яагаад амьд гараад байна вэ? Хоёр удаа тархины хагалгаанд орохдоо би үхэж болох байсан. Гэтэл өнөөдөр амьд байж байна. Бурхан намайг яагаад ингэж амьд үлдээж байна вэ?" гэхээс эхлээд л "Би яагаад хүн болж төрсөн юм бэ? Тэр тусмаа яагаад заавал монгол хүн болж төрсөн юм бэ?" гэхчилэн "Яагаад? Яагаад? Яагаад? "гэсэн олон асуултын хариуг өөрөөсөө асууж эхлэв. Тэгээд энэ бүхний эцэст нь "Би хүнд туслах гэж төрсөн юм байна. Хорт хавдар тусаад энэ бүхнийгээ давж гарсан тухайгаа, энэ үед өөртөө төрж байсан олон бодлуудаа хүмүүст хэлж ойлгуулах ёстой юм байна. Амьдрал гэдэг чинь ийм гоё сайхан, аугаа зүйл юм шүү гэдгийг өөдрөг,гэгээлэг талаас нь хүмүүст ойлгуулж туслах ёстой юм байна" гэж ойлгосон. "Яагаад?" гэсэн асуултын хариу нь энэ байлаа, миний хувьд.
-Г.Галбадрах:"Яагаад?" гэсэн асуултуудын хариу нь энгийн хэрнээ, их сайхнаар илэрчээ.
-В.Тулгат:" Тэгвэл би хүмүүст энэ бүхнийгээ яаж хэлж ойлгуулж, тэдэнд яаж туслах ёстой юм бэ?" гэж бодлоо. Хэрвээ мянга наслах байсан бол хүн болгонтой уулзаж, сууж ярилцахсан. Даанч тийм боломж байхгүй. Гэтэл бусдад тэгж хэлж ойлгуулж, туслах арга минь миний урд байж байсан. Энэ бол "хип хоп" урлаг. Хөгжим бол хүмүүсийг инээлгэдэг, уйлуулдаг, бүжиглүүлдэг. Хип хоп урлаг миний бодлоор бол хүмүүст ихийг хэлж ойлгуулах боломж. Үгэлж байгаа мөр нь их урт. Тэр урт мөрүүдэд маш олон санааг багтааж болдог. Тэгэхээр хэлэх зүйл ихтэй гэсэн үг. Дотроо хүнд хэрэгтэй мессежтэй маш олон зүйлийг хүмүүст хэлж болно, миний бодлоор шүү дээ. Тэр мессеж минь хүмүүст хүрээд хүмүүс "Тулгат нэг ийм юм хэлээд байна шүү, зовлонгоосоо ийм л зүйлийг ухаарсан юм байна шүү, амьдралыг хар бараан биш өөдрөгөөр харж, өмнөө тавьж байгаа зорилгодоо хүрч байх хэрэгтэй юм байна" гэж ойлгож байвал болох нь тэр.
Дөрөв. Том мөрөөдөл
-Г.Галбадрах: Би урьд нь хип хоп дуунуудыг сонсож байсан боловч чиний одоо хэлж байгаа болгоныг анзаарч байсангүй. Гэхдээ надад сонрхолтой санагдаж байна?
-В.Тулгат: Тийм болохоор л би энэ хип хоп урлагийг сэтгэлээсээ, зүрхнээсээ, сүнснээсээ л хийх ёстой юм байна гэдгийг хатуу ойлгосон. Түүнээс хойш зогсолтгүй хөдөлмөрлөсөн. Хүн хичнээн сайн гэж өөрийгөө бодлоо ч, цаана нь мэдэхгүй маш олон зүйл байгаа. Би "мундаг болчихлоо" гэж бодож зогсож болохгүй. Тийм болохоор би өөрийн чадахгүй байгаа зүйлээ чадах гэж өөрийгөө сорих дуртай.
-Г.Галбадрах: Түүнээс хойш хийсэн бүтээлүүдийг тань сонирхвол?
-В.Тулгат: Түүнээс хойш "Маргаашгүй" нэртэй уран сайхны кино дэлгэцэнд гарлаа. Энэ бол миний найзуудын, миний амьдралаас сэдэвлэн хамтарч бүтээсэн кино. Би туслах дүрийг нь бүтээсэн юм. 17 наснаасаа би "Үнэн үгс" нэртэй хамтлагийг М.Ганболд \Бабуу\ гэдэг найзтайгаа хамтран байгуулж, уран бүтээлээ хийж эхэлсэн. М.Ганболдтой бид энд танилцсан юм." Налайхад хамтлагтай, монголдоо хип хоп үгэлдэг залуу" гэж түүнийг, манай байрны таньдаг ах танилцуулж байсан юм. Дуугаа сонсоцгоож, дажгүй санагдсан болохоор найзлаад л , одоо хүртэл бид сайн найзууд. Тэр хамтлагийг байгуулаад би англиар, М.Ганболд маань монголоор үгэлж, дуугаа хийцгээж байв. Хүмүүст зөвхөн үнэнийг хэлэхийн тулд хамтлагаа "Үнэн үгс" гэж нэрлэсэн юм. М.Ганболдыг минь Бабуу гэж нэрлэж дууддаг юм.
-Г.Галбадрах: Сайхан санагдаж байна?
-В.Тулгат: Тэр үедээ ч би үглэхдээ маш их акценттай үглэдэг байв. Одоо тэр дуунуудаа сонсохоор ичээд байдаг юм. Тэр дуунуудаараа л анх тайзан дээр гарсан. Их ч олон газар дуулсан. Хэдэн жилийн дараа Номинжинтой танилцсан. Бид "Цаг хугацаа нисэн одож байна" нэртэй дуун дээр хамтран ажиллацгаав. Манай Номинжин чинь маш авьяастай, их ухаалаг, бас их хөдөлмөрч бүсгүй. Бид хоёр олон зүйл дээр санаа нийлдэг.
-Г.Галбадрах: Номинжингийн тухай би бага зэрэг мэднэ. Анх дуулж гарч ирж байснаас нь, бас одоо Америкт уран бүтээлээ хийж байгаа гэхчилэн.
-В.Тулгат: "Бид нар их том мөрөөдөж байж, хэр хол явахаа харнаа" гэдэг зарчим, Номинжин бид хоёрыг нэгтгэдэг юм. Хэрвээ том юм мөрөөдөхгүй, жижигхэн хайрцган дотор байгаад байвал бид жижигхэн л байсаар байх болно. Бид хэдийчинээн том юм мөрөөдөх тусам, тэр мөрөөдөлдөө "яагаад хүрч чадахгүй гэж?" гэж бодох тусам, тэр том мөрөөдөлд хүрэх боломжуудыг заавал олж харах болно. Би үүнийг найзууддаа байнга хэлдэг юм. Харин Номинжин яг тийм бодолтой. Одоо бид шинэ бүтээл дээр хамтран ажиллаж байгаа.

-Г.Галбадрах:" Том мөрөөдөл" -ийн тухай чи их сайхан хэллээ.
-В.Тулгат: "Маргаашгүй" кинонд тоглосон Баяраа бид сайн найзууд. Манай Баяраа их мундаг үглэдэг. Би чинь Баяраагийн фен. Би заримдаа өөрийн шүлгүүдээ гэрт нь авч очоод, ая тавьж байгаад үглэнэ. Баяраа монголоор үглээд би англиар үглэнэ. Би 2008 онд "Асуулт нэт"-ийн "Асуулт реп" булангийн "Street Style " нэртэй тэмцээнд түрүүлж байсан. Би монголоор үглэдэггүй л дээ, англиар үглэсээр байгаад түрүүлсэн юм даг. Тэмцээн дуусаад тун удалгүй, Баяраа Жи гурвуулаа хамтарч дуу хийхээр шийдсэн юм. Энэ маань үндсэндээ Монголд байгаа репперүүдээ зөв талаас нь дэмжих санаанаас үүдсэн юм. Нэг ёсондоо хязгаар тогтоох буюу "шугам татах" санаа л даа. Тэр дуундаа клип хийлгэсэн. Тэр маань хүмүүст нилээд сайн хүрсэн юм шиг билээ.
-Г.Галбадрах:Тэр дуунууд тань монголын залууст шинэ санаа, шинэ стил авчирснаараа таалагдсан байх. Би энэ тухай бас л сонсож байсан юм байна?
-В.Тулгат: Түүнээс хойш "Expect The Unexpeccted" нэртэй альбомаа хийж эхэлсэн. Тэр СД гээ 16 дуутай гаргасан. Монголд бас Америкт хөгжмийн дэлгүүрийн сүлжээгээр зарагдаж байгаа. Одоо шинэ альбом дээрээ ажиллаж байна. Альбомныхоо талд нь хүрчихсэн . Америк найруулагчидтай ажиллаж байгаа. Шинэ альбомдоо өөр өөр стилийн хөгжим, үглэлт хослуулж хийхийг хичээж байна. . Нэг ёсондоо энэ альбом дээр би өөрийгөө сорьж байгаа юм. Би өөрийгөө сорьж байж л мэддэггүй юмаа мэдэж авна. Хүн ер нь өөрийн чаддаг юмаа л хийгээд байвал шинэ юм сурахгүй шүү дээ. Тэгж байж л Тулгат гэдэг хүн хөгжинө шүү дээ.
-Г.Галбадрах:Тийм ээ, би энэ санаатай тань санал нийлж байна. Хүмүүс ч бас улиг болсон зүйлээс илүүтэй цоо шинэ зүйлийг хүсч хүлээж байгаа?
-В.Тулгат: Цаашдаа энд байгаа уран бүтээлчид болон Монголынхоо уран бүтээлчидтэй хамтарч ажиллахыг хүсч байгаа. Тийм боломж ч олдох байх. Эцсийн эцэст монголчууд бид дээшээ л явах хэрэгтэй. Түүний тулд том хүсэл мөрөөдөлтэй байх хэрэгтэй болж байна. Би ер нь их үндсэрхэг үзэлтэй хүн юм шиг байгаа юм." Би монгол хүн юм чинь америкчуудаас илүү үглэх ёстой" гэж үргэлж өөртөө хэлдэг. "Би яагаад эд нараас дутах ёстой гэж? "үргэлж бодно." Хэзээ нэгэн цагт би Америкт гарч ирэх ёстой" гэдэг бодлоор дуунуудаа хийж байгаа. Хэрэв би том мөрөөдөлгүй байсан бол Монголдоо тэгж танигдах байсан уу? үгүй юу? хэлж мэдэхгүй.
-Г.Галбадрах:Америкт хип хоп чиглэлээрээ уралдаан тэмцээнд оролцож байсан уу?
-В.Тулгат: Америкт болсон хэд хэдэн тэмцээнд орж байсан. Нэгэнд нь сүүлийн 3-т үлдэж байв. Тэр нь бүжиглэж, дуулдаг төрөлтэй. Эхний байр эзэлсэн хамтлаг нь " амьд хөгжмийн хамтлаг" байсан. Тэдний энергийг яаж гүйцэх билээ. Сүүлийн 2 жил ажил амьдралдаа, альбомдоо анхаарлаа хандуулаад тийм тэмцээнүүдэд ороогүй байгаа. Яваандаа бол ийм тэмцээнүүдэд оролцох бодолтой байгаа.
-Г.Галбадрах:Одоо хаана, ямар ажил хийж байгаа вэ?
-В.Тулгат: Би саяхан бараа борлуулдаг компанид ажилд орсон. Урьд нь "суши" тогоочоор 6 жил ажилласан юм шүү дээ. Энд ажилд ордог нь, хүмүүстэй харилцах харилцаанд суралцах гэж хүссэн хүсэлтэй холбоотой. Одоо бол энэ ажил минь надад их ч таалагдаж байгаа. Янз бүрийн зан ааштай хүмүүстэй ярилцаж, ойлголцож сурах, бас өөрийн зарах гэж байгаа бараагаа тэдэнд сурталчлан зарж борлуулах нь их ч сонирхолтой ажил. Цаашдаа ямар ч хүмүүстэй зөв сайнаар харилцаж, ойлголцож сурахад энэ ажил маань хэрэг болно.
-Г.Галбадрах:Цаашдаа хүсч мөрөөдөж байгаа мөрөөдөл тань?
-В.Тулгат: Зөвхөн Монголдоо ч биш дэлхийн хэмжээнд өөрийн дуу хоолойгоо хүргэмээр байна. Номинжин бид 2 одоо хамтарч бүтээж байгаа дуунуудаа монголчууддаа төдийгүй америкчуудад ч бас хүргэх болно. Эцсийн эцэст бидний хүмүүст хэлэх гээд байгаа санаа бол "Бүгдээрээ өөдрөг байя, байгаа юмаа хайрлаж сурья, бие биеэ хайрлаж, дэмжиж сурья", "Хүн ер нь өөртөө байгаа үнэ цэнэтэй зүйлээ алдсаныхаа дараа харамсаж амаа барьдаг юм шүү, түүнээсээ өмнө ухаарч байгаасай" гэсэн санаанууд байгаа.
-Г.Галбадрах: Амьдралын утга учир, зорилгын тухай энгийн мөртлөө сайхан санаанууд байна?
-В.Тулгат: Би юу хүсдэг вэ? гээч. Хэзээ нэгэн цагт хорт хавдраар өвчилсөн хүүхдүүдэд тоглолт хийгээд, тэдний хажууд сууж ярилцаад, өөрийнхөө СД-г бэлэглээд, тэдний сэтгэл зүрхэнд их ойрхон байж, тэдэнд хайр, итгэл бэлэглэхсэн гэж мөрөөддөг.
Надад ямар ч хүнд хэцүү, муу зүйл тохиолдсон ч тэр болгоныг өөдрөгөөр харахыг хичээдэг. Хүмүүс ямар нэгэн бэрхшээл тохиолдоход "энэ бол болохгүй, бүтэхгүй" гэж бодох юм бол, болж бүтэх боломжуудаа л алдаж эхэлнэ. Амьдралд бүх зүйл дандаа сайн сайхан байна гэж юу байхав? Заримдаа надад хүнд хэцүү үе ирэхэд, аль болохоор өөрийгөө тайвшруулаад, надад баяр баясгалан, инээмсэглэл авчирдаг зүйлүүдээ төсөөлөн бодож, өөрийгөө өөдрөг сайхан бодлуудаар цэнэглэхийг хичээдэг. Үүнийгээ л хүмүүстэй хуваалцах гэсэн юм.

-Г.Галбадрах: Амьдралын хамгийн жаргалтай мөч тань?
-В.Тулгат: Миний тоглолт дээр, аав ээж 2 минь үзэгчдийн дундаас намайг хайрлан харж байхыг мэдрэхдээ, би хэмжээлшгүй их аз жаргалтай байдаг. Тэдний инээмсэглэлийг юутай ч зүйрлэхийн аргагүй. Юугаар ч сольж боломгүй аз жаргал тэр л байдаг. Хүн ер нь хүн болж төрөх, амьд явах шиг сайхан зүйл хаана байх билээ. Энэ болгоныг сайн ухаарч бодох юм бол их энгийн зүйл шүү дээ.
-Г.Галбадрах: Чамтай ярилцаж суухад маш сайхан байлаа. Тэр тусмаа тархины хорт хавдар хэмээх аюулт өвчний ард гарч, амьдралд ухаарсан ухаарлаасаа хүмүүст хүргэж, тэдэнтэй өөрийн санаа бодлоо хуваалцаж байгаа тань ямар сайхан гээч. Өөрийн тань хэлдгээр "Том мөрөөдөл" -үүд, нэгэн цагт монгол залуусыг маань дэлхийн тавцанд "гэрэлтүүлж" байх болно гэдэг төсөөлөл, сэтгэлд ойрхон санагдаж байна. "Том мөрөөдөл" тань, хэзээ нэгэн цагт чамайг дэлхийн урлагийн тавцанд хүргэнэ гэдэгт би итгэж байна. Чамд амжилт хүсье.
-В.Тулгат: Танд ч бас их баярлалаа. Өнөөдөр хүмүүс энгийн амьдралаа элдэв шуналаас болж, зовлон болгон хувиргаж байна. Байгаль дэлхийгээ хайрлан хамгаалж, хүмүүс бид бие биенээ хайрлаж, ойлголцож байх нь тийм ч хэцүү биш. Энэ дэлхийд хүн болж төрөөд, одоо ч бас амьд явцгааж, хайрлаж дурлаж байгаа нь аз жаргал шүү дээ. Ингэж амьд явахдаа том хүсэл мөрөөдөлтэй байх юм бол бүгд л амжилтад хүрнэ. Тэр тусмаа "монгол хүн" болж төрсөн залуус бидэнд их боломж байгаа. Тэгэхээр бие биедээ амжилт хүсэх, бас тусалж дэмжих хэрэгтэй байна. Амьдрал сайхан шүү дээ.
"Smile"
Today, I have a frown on my face/
Not because I'm sad but because I'm in pain/
Pain that is emotional and heartfelt/
Pain that is agonizing and hurtful/
What I feel inside is kind of like daggers struck to my heart, penetrating the vessels causing internal bleeding/
Leaving me to raise my voice and burst out/
Losing my temper losing my sanity/
You see, having brain cancer was not an option/
Losing my hair permanently was not what I wanted/
But what I wanted the most was to live/
It was to wake up the next morning and breathe/

(Slowly inhales and exhales)

Now, I'm sad/
Not because I'm alive and standing before you today/
But because some of you don't appreciate life/
Because some of you shouldn't waste it away/
I'm in pain because you need to realize
that, there might be no tomorrow/
That you should be thankful for what you've got/
Only then, I will be pain free/
Only then...I will smile/

-TulgaT-

...Том мөрөөдлийн тухай бид, залууст зэмлэж сургадаг. Тэгэхдээ тэр болгоныг бид өөрсдөө тийм ч сайнаар төсөөлж чаддаг билүү? Заримдаа жаахан бэрхшээлийн өмнө сөхөрч, залхуурахдаа хүртэл энэ тухай яг бодитоор бодож чаддаг бил үү? Бас амьдралын үнэ цэнийн тухай ч яг л адил хандах нь бий. Зөндөө олон хүмүүс энэ амьдралын үнэ цэнийг мөнгөөр хэмжиж, өөр хоорондоо баярхан гайхуулж байгаа. Байгаль орчноо сүйтгэж, газар нутгаа бохирдуулж, сэглэж, бие биенээ үзэн ядаж харааж зүхэж байхдаа бид энэ тухай боддог билүү? Үхэл амьдрал булаацалдсан хүнд үеийг давж гараад, амьд үлдсэнийхээ төлөө өөрийгөө нээж, хөгжүүлж, түүнийх нь төлөө аав ээж нь нулимстай нүдээр хайрлан ширтэхийг харах аз жаргалтай мөчүүдийг хүн болгон мэдэх билүү? Өвчиндөө ганцаардаж, шаналахдаа өөрөөсөө "Яагаад? Яагаад? Яагаад?" гэж асууж байсан, асуултын хариуг В.Тулгатаас салж явахдаа би олж харсан. Том мөрөөдөл нь В.Тулгатыг холын холд хөтөлж явна. Бахархмаар. Харин бид өөрсдийгөө эргэцүүлж нэг хараад, өөрөөсөө "Яагаад?" гэж асуумаар.

Харнууд овгийн Гомбосүрэнгийн Галбадрах
e-mail: gala_mn@yahoo.com 2013-06-25