Хөгжил уруудал 14 - Замын түгжрэл ба бухимдал

Хот гэдэг их айлд бөөгнөрөн суух бидний өнгө төрх нэг л бухимдалтай! Тайван амьдрах орчин бүрдүүлэхээр хүн бүхэн л хичээж чармайж байгаа хэдий ч бидний насанд тэрхүү зүйлийг үзэж чадахгүй мэт санагдах боллоо. Учир нь энэ орчинд бид маш амархан уурлаж, уцаарлаж нэг нэгнийгээ хэлэхгүй үгээр хэлж өглөөний мэндийн оронд хэн нэгэн болдоггүй нөхдөөс болж өглөөний ажил амьдрал эхэлнэ.

Тиймээ ‘’ид нас’’дээрээ яваа бидний үеийнхэн амархан бууралтаж эхэлж байгаа нь энэхүү их стресс, уцаараас болж байгаа.

Стресс гэдэг ойлголтыг Канадын эрдэмтэн Г.Селье гаргаж ирсэн бөгөөд утга нь хүчээр үйлчлэх, доргиох, хүч үзүүлэх гэсэн үг аж. Ихэнх төрлийн стресс нь хүнийг сэтгэлийн хямралд оруулах, эвгүйцэл төрүүлэх, зан үйлд өөрчлөлт орж ажил амьдралын амжилт бүтээлийг бууруулдаг сөрөг нөлөөтэй гэж үздэг аж. Гэтэл бид чинь өдөр бүр энэхүү стресс дарамтыг бие биендээ гаргаж байна шүү дээ!

Та биднийг машин бариад явж байхад өөрийн эрхгүй стресс бухимдалд оруулдаг тохиолддог зүйлүүдээс дурдъя л даа.

- Бид бүгд адилхан ажилтай хөдөлмөртэй яарч яваа хүмүүс бие биенээ хүндлэхгүй олон дараалсан машины араас зогсож байхад урсгал сөрж ороод гацаан дээр гацаа нэмдэг нөхдөд нэг дургүй!
- Дохио зангаа дүрмээ мэдэхгүй шууд дайрахад нэг дургүй
- Машинд зам тавиад зогсож байхад урдуур дайрч ороод түгжрэл үүсгэхэд бас нэг дургүй
- Уулзвар бөглөөтэй байхад нэмж бөглөрүүлээд байхад нэг дургүй
- Урд саадтай байхад араас сигналдаад байхад нэг дургүй
- Хажуу талын явган хүний замаар дайрч явдагт нь дургүй
- Явган хүний зам дээр тайван алхаж яваа мэт хаа хамаагүй зам гардаг явган зорчигчдод нэг дургүй
- Буруу зүйл хийчихээд юу ч болоогүй юм шиг сүртэй штээ гэж хэлэхэд нь нэг дургүй

Жолооны үнэмлэх авсан эрхэм жолоочидоо! Дүрмээ бариад, бусдаа хүндлээд соёлтой хөдөлгөөнд оролцмоор байна шүү дээ! Заримдаа би галзуу хүний өдрийн тэмдэглэл шиг зам дээр явж байна уу даа гэж бодогдох юм!

Бид ер нь яачихсан тавилантай хүмүүс вэ гэмээр! Анхнаасаа л нийгэмшээгүй, хотын соёлгүй, оочирлож сураагүйн гай нь энэ байх. Хүүхэд байхад ‘’Хонгилдоон’’ гээд кино гарахад оочирлоод орчих байсан кино үзвэрт хүмүүст дайруулаад хүүхэд нас барж байсан. Мөн картын барааны хэцүү үед сүү, талх авах гэж алалцдаг, манай гэрийн хажуугийн дэлгүүрт нэг настай эмээ шахалдааныг дийлэлгүй ухаан алдаж унаад амиа алдаж байсан юм.

Машин нь ихдээд хүн нь олдоод ирэхээр тэрхүү оочирлож сураагүй яс маханд нь шингэсэн уг Монгол хүний зан илрээд байна уу даа гэмээр.

Энэ замбараагүй байдал зөвхөн Монголд байна уу гэж асуувал тийм л гэж хэлнэ! Учир нь гадаад оронд хэдэн зуун сая хүн амтай том хотууд нь хэдэн сая машинтай тэд түгжээнд бас явж байна гэхдээ тэд стрестдэггүй дээ гол нь байна. Бие биендээ хүндлэлтэй хандаж замаа чөлөөтэй байлгаж бусад жолоочдоо хүндэтгэлтэй ханддаг.

Сүүлийн 2 жилд хот маань зам төлөвлөлтийн тал дээр өөрчлөлт хийж байгаа. Тэр хэрээр бид түгжрэлийг багасгаж чадсан гэж би хувьдаа дүгнэдэг. Гэхдээ зам тээврийн ослоор нас барж байгаа хүмүүсийн тоо баримтыг энд дурдвал 2012 онд улсын хэмжээнд 369 хүн нас барж, 1078 хүн гэмтсэн нь өмнөх жилийнхтэй харьцуулахад нас баралт 1.9 хувиар өсч, гэмтсэн хүн 1.5 хувиар буурсан үзүүлэлттэй байна. Нийт амиа алдсан хүмүүсийн олонх нь 18-34 буюу хөдөлмөрийн насны хүмүүс байсан байна.
Өнгөрөгч оны байдлаар улсын хэмжээнд 41797 зам тээврийн осол бүртгэгдсэнээс тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний аюулгүй байдал ашиглалтын журмын эсрэг 2143 гэмт хэргийн улмаас 423 хүн амь насаа алдаж, 12823 хүн гэмтэж, иргэд байгууллагад найман тэрбум гаруй төгрөгийн эд материалын хохирол учирчээ. Үүнээс хөдөө орон нутагт нийт ослын 8.7 хувь гарсан байна. Харин энэ оны эхний таван сарын байдлаар тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний аюулгүй байдал, ашиглалтын журмын эсрэг 596 гэмт хэрэг бүртгэгджээ. Энэ нь өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад 6.8 хувиар өссөн. Мөн 110 хүн амь насаа алдаж, 365 хүн гэмтсэн нь өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад нас барсан хүний тоо 35.8 хувиар, гэмтсэн хүний тоо 26.7 хувиар тус тус өссөн дүнтэй байна хэмээн замын цагдаагийн албанаас мэдээлсэн байна.

Ганцхан манай улс оронд л зам тээврийн ослоор ийм их хүн нас бараад байна уу? АНУ-д жилд зам тээврийн ослоор нас барж буй хүмүүсийг хүн амдаа хуваан 100.000 иргэнээс хэд нь зам тээврийн ослоор нас барж буй судалгааг байнга гаргаж байдаг. 1980 онд 100.000 иргэн тус бүрийн 22.48 хүн нас бардаг байсан бол сүүлийн жилүүдэд уг тоо эрс багасаж 2012 оны байдлаар 10.69 болтлоо буусан байна. Мэдээж АНУ-н хувьд шинэ машин ихтэй, жил бүр машины компаниуд аюулгүй байдал дээрээ анхааран авто машинуудаа үйлдвэрлэж байна. Энэ хэдэн зуун хүн нэг жилд нийт авто тээврийн хэрэгслээрээ хурдны зам дээр нийтдээ 4 тэрбум 778сая км замыг туулж байна.
http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_motor_vehicle_deaths_in_U.S._by_year

Гэтэл манайд 2012 оны байдлаар 3 сая хүн амтай гэж үзвэл 100.000 хүн тутам 12.3 хүн нас барж байсан бол 2013 оны байдлаар 100.000 хүн тутам 14.1 хүн нас барж энэхүү тоо улам өссөөр байна.

Ядаж л бүсээ зүүж, хурд хэтрүүлэхгүй байж аюулгүй байдлаа хангаж хөдөлгөөнд оролцох хэрэгтэй байна. Хүн бүр анхаарал сэрэмжтэй байж олон зуун иргэдийнхээ амийг хамгаалъя!

Энэ тоо бол зөвхөн зам тээврийн ослоор нас барж буй Монгол иргэдийн тоо цаана нь барилгын осол, амиа хорлолт газар аваад харанга дэлдээд байгаа нь өнөө л стресстэй холбоотой!

Ямар нийгэмд бид чинь амьдраад байнаа гэсэн асуулт өөрсдөдөө тавьцгаан, сэтгэл зүрхэндээ нэг л айдастай . Монгол хүний амь Монгол улсын хамгийн чухал нандин эд эс гэж хэлж болно.

Бидний ирээдүй болсон хүүхдийг зөвхөн ээж аав, сургууль багш нар биш нийт нийгэм хүмүүжүүлэх үүрэгтэй. Тиймээс нийгэм ямар байна, хүүхэд түүний нүүр царайг илэрхийлдэг учраас бид нийгэмдээ өөрчлөлт хийх цаг нь болсон, бие биенээ хайрлаж хүндэтгэх хэрэгтэй болоод байна.

Хууль дүрмээ баримталж, бие биенээ хүндэлж амьдаръя бидний цөөхөн Монголчуудаа!

Бидний хөгжлийн түлхүүр орчин тойрон амьдрах нөхцөлөөс, эрүүл мэнд хойч үедээ санаа тавихаас л эхлэх учиртай. Тэгэхээс хашаан доторхоо л засаад хашааны гадна хамаагүй гэдэг үзлээ хаямаар байна.

Ардчилалын үнэ цэнэ болсон Эрх чөлөө гэдэг хамгийн түрүүнд хангамжаас биш харин үүргээс тогтдог.

Б.Тайван 2014/10/07

 2012 онд зурагт үзэж байхдаа утсаараа авсан ТВ9 тв ийн мэдээгээр.